Sinds half november zijn Frankrijk en (Franstalig) België in de ban van de 'Gele Hesjes´ (les Gilets Jaunes; een verwijzing naar de gele reflecterende veiligheidshesjes die de demonstranten dragen). Dit is een grassroots beweging die voortgekomen is uit de Franse sociale media netwerken. Een burgerbeweging in de meest brede zin van het woord, die oproept tot o.a. wegblokkades en bezettingen als protest tegen (de inmiddels allesomvattende) regeringsmaatregelen die leiden tot grootschalige sociale afbraak in Frankrijk.
Hoewel de beweging amper een maand bestaat, gaan er een hoop verschillende geruchten rond over deze spontane volksbeweging. Is de beweging zoals verschillende Franse ministers beweren gekaapt door extreem-rechts? Is deze geïnfiltreerd door extreem-linkse en anarchistische krachten? Brengt deze beweging zowel linkse als rechtse krachten samen in de strijd tegen de elite; tegen de macht van het geld? En wat kan deze beweging betekenen voor Nederland en Vlaanderen? Deze vragen zullen we hier proberen te beantwoorden.
De Gele Hesjes demonstreren in hartje Parijs
Frankrijk: Bakermat van de Gele Hesjes
De opstand van de 'Gele Hesjes’ zat er al een tijdje aan te komen. Het kwam voort uit de opeenstapeling van anderhalf jaar woede tegen het beleid van president Macron, door velen sarcastisch de Zonnekoning genoemd, die de volgens hem “vastgeroeste” Franse economie probeert te liberaliseren door afschaffingen van belastingen voor de rijken, ondernemingsbelastingen te verlagen, de versoepeling van het ontslagrecht en het buitenspel zetten van de machtige spoorbonden en haar strijdvaardige Cheminots (maar geen zorgen, de “radicalere" spoorwegbonden hebben tijdens de recente OR-verkiezingen flinke winst geboekt).
Zonnekoning Macron leek de laatste tijd nog maar weinig politieke tegenstanders over te hebben. Dat zou echter snel veranderen: Via een online video deed de 51 jarige 'hypnotherapeut' Jacline Mouraud een oproep aan Macron met het dringende verzoek om 'zijn jacht op automobilisten' te staken. De 32-jarige Priscilla Ludosky, aromatherapie adviseur van beroep, begon daarop een online petitie tegen de hogere brandstofprijzen. Op zaterdag 17 november resulteerde dat in de eerste blokkades en straatacties, waarbij op verschillende locaties in Frankrijk maar liefst 300.000 mensen betrokken waren. De spontane protesten hielden vier dagen aan. Op 24 november werd een manifestatie georganiseerd door de 'Gele Hesjes' op de Champ de Mars, die na provocaties door de smeris ontaardde in rellen. Uiteindelijk hebben de protesten aan twee mensen het leven gekost en meer dan 750 mensen werden verwond, waarvan 136 smerissen. Sindsdien houden de protesten aan en verspreiden deze zich ook naar andere landen zoals Italië en (Franstalig) België.
Daarmee waren de 'Gele Hesjes' geboren: Een typisch Frans fenomeen waarbij een vergaande 'verelendung' van de provinciaalse kleinburgerlijke Franse bevolking dreigt te ontstaan. Dit in schril contrast met de grote Franse metropolen, waar de politieke elites huizen die meer en meer het contact met de rest van de bevolking lijken te verliezen. (De naam 'Gele Hesjes' is een knipoog naar de 'Rode Mutsen' van 2013, waarbij in heel Frankrijk mensen massaal de straat op gingen om tegen de toenmalige President Hollande en diens ecotaks voor het wegtransport te protesteren).
Banen in Frankrijk verdwijnen in een rap tempo als gevolg van de globalisering. Dat treft bijvoorbeeld de 8.000 inwoners in de Franse Voor-Alpen, eens het middelpunt van de bruisende Franse textielindustrie. Mensen moeten hier tegenwoordig dagelijks 60 km westwaarts rijden naar Lyon om te kunnen werken. Dat is maar liefst 120 km op één dag, en nu stijgen ook nog de brandstofprijzen! De middenstand krijgt het zo steeds zwaarder. Hoewel metropolen als Parijs evengoed met de-industrialisering te maken hebben, zijn daar in ieder geval de afstanden nog kort en is er een uitgebreid openbaar vervoer. Echter, voor diegenen die buiten de grote Franse steden woont, is openbaar vervoer natuurlijk geen serieus alternatief. Meer dan 70% van de Franse bevolking gebruikt op dagelijkse basis de auto. Ook hier weer is de tegenstelling platteland versus stad bepalend in de strijd van de Gele Hesjes.
Blokkades op de Franse autowegen zijn aan de orde van de dag
Ook na 17 november bleven de spontane protesten van de 'Gele Hesjes' doorgaan. Tankstations, wegen en tolhuisjes werden geblokkeerd en demonstranten veroorzaakten verkeerschaos op de autowegen. Rotondes en wegen werden met behulp van pallets gesloten voor vrachtverkeer. Provinciale bureautjes van Macron zijn politieke partij werden besmeurd en vernield. Op het hoogtepunt werden er op tweeduizend locaties in het land lokale comités gevormd. Wat de aan de zijlijn gezette vakbonden al die tijd niet lukte, lukte deze volksbeweging nu wel: Frankrijk plat leggen! Nog zorgelijker voor de Franse regering is dat deze protesten dus niet, zoals gewoonlijk, door de vakbonden georganiseerd worden. Deze protesten zijn ontstaan op virtuele sociale netwerken via ad hoc comités, die weer met comités op andere locaties in het land in contact staan en daarna de acties in de praktijk uitvoeren. In tegenstelling tot de vakbond heeft de regering hier geen officieel orgaan waarmee zij kan onderhandelen. De beweging wordt via een soort collectieve intuïtie vanaf sociale media aangestuurd.
De protesten bevorderden de sociale solidariteit en bracht mensen bij elkaar. Dit alles had echter ook een minder mooie kant. De eerste zaterdag was er al een dodelijk slachtoffer gevallen, een actievoerster werd aangereden door een automobilist. Verder vielen er nog eens 400 gewonden, waar van er 14 in ernstige toestand verkeerden. Hoewel de politiebond 'Unité SGP Police' de protesten aanvankelijk nog steunde en protestanten niet wilde bekeuren voor de wegblokkades, verrichtten ze later alsnog tientallen arrestaties. Er zou nog een dodelijk slachtoffer vallen en het aantal gewonden, vooral veroorzaakt door ongeduldige chauffeurs, zou al snel oplopen naar 585 man. Hoewel verwacht werd dat de protesten tijdens de werkdagen weer zouden stoppen, gingen deze gewoon verder. Volgens peilingen zou 77% van de Franse bevolking de protesten steunen. Het hoogtepunt was het epische oproer in de luxe winkelstraat Champs-Élysées in hartje Parijs. Bij confrontaties met de smeris raakten dertig mensen gewond en werden 103 mensen gearresteerd. In heel Frankrijk gingen die dag 106.000 mensen de straat (of weg) op.
Protest van Gel hesjes escaleert, Parijs staat in Vuur en Vlam
De Franse Minister van Binnenlandse Zaken, Christophe Castaner, vreesde voor een "totale ontsporing van het geweld en dat de acties snel zouden radicaliseren". Nu de Franse middenklasse dreigt af te zinken naar de levensstandaard van het proletariaat, lijken zij zich inderdaad tot radicalere acties te wenden om aan hun oude bestaan vast te kunnen houden. De Franse Minister doelde echter vooral op radicale linkse en rechtse activisten die zich mengden in de massamanifestaties om d.m.v. een gevecht met de gevestigde orde een radicalere boodschap af te geven.
Ook de gevestigde politieke partijen proberen een graantje mee te pikken van de successen van deze nieuwe volksbeweging. Zo steunde het Rassemblement National (het voormalige Front National) van Marine Le Pen het 'volksverzet' van de Gele Hesjes sinds het prille begin. Opmerkelijk genoeg deed Jean-Luc Mélenchon van de grootste linkse oppositiepartij dit niet. Belangrijke initiatiefnemers zoals Mouraud namen niet duidelijk afstand van 'rechtse invloeden', daarom werd er al snel aangenomen dat de 'Gele Hesjes', die zelf zeggen apolitiek te zijn, extreemrechts zouden zijn.
Wat enerzijds de sterkte van deze volksbeweging is, is tevens zijn zwakte. De Gele Hesjes is een spontane beweging zonder duidelijke politieke kleur. Binnen deze beweging kan letterlijk iedereen zich beklagen over van alles in de politiek. De te hoge brandstofprijzen, de belastingen, de dalende koopkracht, te weinig sociale hulp, het nieuwe dure servies van het Élysées (€500.000!), de pensioenen van ex-presidenten, de macht van de multinationals, het wanbeleid van president Macron, het maakt niet uit. Een concreet uitgewerkte ideologie kent men niet. Over een ding zijn de Gele Hesjes het wel eens: de elites moeten weg! Hier putten zij uit een lange Franse traditie, zoals de befaamde Franse revolutie van 1789. Zoals er toen volkswoede heerste tegen de hoge graanbelastingen, is er nu een volksopstand tegen de belastingen van Zonnekoning Macron - de adel van nu.
Marianne: Symbool van de burgerlijke (Franse) Revolutie van 1789
Gele Hesjes in België en Nederland?
Vanaf 21 november kregen de protesten in Frankrijk navolging in Wallonië. Ook daar werden blokkades opgeworpen en pallets in brand gestoken. De blokkades liepen ook daar al snel uit de hand en de bevoorrading van tankstations werd een probleem. Men probeerde het verkeer op de kleine ring van Charleroi te blokkeren. Daar ontstonden confrontaties met de smeris waarbij een cameraman van RTBF klappen kreeg. Ook hier weer betrof het een bonte mix van boze burgers en geharde politieke activisten. Er werden eveneens aan de Franse grens ongeveer 300 vrachtwagens geblokkeerd. Gewone burgers mochten doorrijden en de vrachtwagens na enige tijd ook.
De lokale comités in Wallonië lijken van een wat meer volksere aard dan in Frankrijk; fabrieksarbeiders, werklozen en bijstandsgerechtigden doen ook mee. "Dit is een revolutie van de kleine man", aldus een actievoerder. "Wij hebben geen woordvoerder, wij hebben ook geen verantwoordelijken. We zijn allemaal samen verantwoordelijk. Iedereen mag het woord voeren.” Opvallend is dat de vlaggen en jasjes van de vakbonden niet welkom zijn, omdat "de vakbonden deel uitmaken van het systeem waartegen wij in opstand komen."
Ook hier zijn zowel linkse als rechts activisten binnen de beweging betrokken. Bij de grensovergang in Couvin dook er een foto op van een groepje Gele Hesjes, waarvan de ene helft bestond uit (linkse) PVDA/PTB activisten en de andere helft uit activisten van de (rechtse) solidaristische partij Nation. In een communiqué verklaart Nation: "Uiteraard zullen wij nooit de bloedbaden vergeten die zijn aangericht in naam van de communistische ideologie en hebben wij geen enkele sympathie voor de PTB, maar geconfronteerd met de vampiers van het hoge financierswezen voelen wij geen enkele schaamte om op te komen tegen de macht van het geld, zelfs aan de zijde van onze politieke vijanden". Een breed gedragen idee onder de Gele Hesjes die slechts één duidelijke scheidslijn lijken te kennen: Wij, de hardwerkende Fransman of Belg. En zij: de gevestigde orde, de elites.
En Nederland? Ja, ook daar probeerde men op één december in Den Haag en Nijmegen een volksopstand te ontketenen, maar dan op zijn typisch Nederlands natuurlijk. Met online protest tegen hoge brandstofprijzen, afbraak van het ziekenfonds, teloorgang van sociale huurwoningen, hoge studiekosten, de vele voedselbanken en ja, zelfs typische PVV-eisen zoals voor het handhaven van het boerkaverbod en afkeuring van het Marrakesh-verdrag. Hier lijkt het echter te gaan om een meer geïsoleerde poging van de bekende rechtse activisten en bloggers die een braaf protest wilden houden in het stadscentrum. Van een massale volksbeweging die spontaan probeert de infrastructuur plat te leggen lijkt hier momenteel geen enkele sprake te zijn. Vooralsnog hoeven we hier in de nabije toekomst zeker nog geen Franse toestanden te verwachten.
Ook in Wallonië trekken de Gele Hesjes spontaan de straat op
Een Gele Revolutie?
De 'Gele Hesjes'- beweging vertoont veel overeenkomsten met andere spontane volksbewegingen zoals Occupy of de Italiaanse Forconi (Hooivorken). Wat deze allemaal gemeen hebben is dat ze een concrete onderliggende wereldbeschouwing ontberen en daarom een relatief kort leven beschoren waren. De Franse beweging lijkt ook al geplaagd te worden door interne verdeeldheid over de politieke koers die gevaren moet worden. Zo was er al snel onvrede over acht personen die zich als officiële woordvoerders van de Gele Hesjes hadden opgeworpen tegenover de Franse Minister van Milieu, François de Rugy. Een aanzienlijk deel van de Gele Hesjes beweging erkende hun gezag niet.
Toch zijn het zeer intrigerende acties: ongeorganiseerd en spontaan, erg basis democratisch, ja zelfs anarchistisch te noemen. Ze ontstaan in de armere delen van het land, in de streken waar mensen zich in de steek gelaten voelen door de staat, waar alles duurder wordt. Een activiste van de Gele Hesjes omschreef het als volgt: "Het kookpunt is bereikt, zelfs de middenklasse is nu bereid om op de barricades te klimmen!" En dat vat de geest van de Gele Hesjes beweging uitstekend samen: Het is een opstand van de kleinburgerlijke lagen van de werkende bevolking, die door toedoen van kapitalistische rationalisering het proletariaat in worden geslingerd ('geproletariseerd').
Echter, zolang er zich binnen deze volksbeweging geen revolutionaire voorhoede uitkristalliseert, geen politieke krachten de beweging aan zich weten te binden, dan zal deze spontane volksbeweging waarschijnlijk net zo spontaan weer verdwijnen. In de geest van het anarchisme kunnen we hier echter wel gerust vaststellen: 'Bakunin keek en zag dat het goed was'.
Karikatuur van de Franse President Emmanuel Macron als Lodewijk de 16de, schuldig bevonden aan hoogverraad en geëxecuteerd door de Guillotine op 21 januari 1793
Geen opmerkingen:
Een reactie posten