Om een gedecentraliseerde autonomie te doen bloeien, moeten onafhankelijke gemeenschappen intern cohesief zijn. Deze stameenheid is de essentie van nationalisme, en inheemse groepen hebben millennia lang volgens dit principe geleefd. Echter mensen die het product zijn van een geglobaliseerde corporate staat kunnen dit organisch nationalisme niet begrijpen en vallen het daarom aan. Dit komt echter door de verwarring tussen naties en staten. Het onderscheid tussen deze twee entiteiten kan niet genoeg benadrukt worden. Ward Churchill benoemt succesvol dit verschil, en het inheemse perspectief waarmee hij zijn punt in context zet verduidelijkt het nog verder:
“Een samenvoeging van de termen die … het discours nog steeds lijken te teisteren, is de samensmelting van de termen ‘natie’ en ‘staat.’ … Veel Anarchisten denken nog steeds dat zij anti-nationalist zijn, dat nationaliteit, nationalisme in al haar vormen, noodzakelijk een soort kwaad is dat bestreden dient te worden, terwijl het exact datgene is dat ze proberen te creëren. Je hebt ongeveer vier of vijfduizend naties op de planeet: je hebt tweehonderd staten. Zij gebruiken “anti-nationalist” als een codewoord om anti-staat te zijn. Bij inheemse volkeren is nationaliteit het bevestigend ideaal dat geen enkele overeenkomst vertoont met staatstructuren.”
Iets dat instinctief is voor inheemse stammen door de gehele geschiedenis heen is van het bewustzijn geblokkeerd bij de rest van de wereld door schismatieke mentale constructies die concepten en taal verheffen boven de nuances van de praktische realiteit. Echter niet alle radicalen vallen binnen dit kamp. Autonome gemeenschappen die zijn beïnvloed door de inheemse methodes van sociale organisatie zijn de beste voorbeelden van duurzame onafhankelijkheid. Een van de meest succesvolle hedendaagse voorbeelden is de Zapatista beweging uit Mexico, die inheemse tradities en een revolutionaire politieke theorie samen smelt.
Chiapas was de ideale plaats voor de geboorte van de Zapatista beweging. De etnische Maya groepen die daar leefden hadden jarenlang een de facto autonomie ervaren door verwaarlozing vanuit de regering. Ze waren ook zelfgeorganiseerd volgens hun eigen culturele waarden en gebruiken. In 1983 arriveerden drie mestizos met een achtergrond in de Mexicaanse guerilla groep de “National Liberation Forces” in de regio en sloten zich aan bij drie inheemse volkeren om het Zapatista Nationaal Bevrijdingsleger (EZNL in het Spaans) op te richten. Een van deze mestizos, bekend als Subcomandante Insurgente Marcos, had een sterk autoritaire aanpak in de organisatie van de beweging. Echter al snel kwam hij tot de conclusie dat het noodzakelijk was om de inheemse dorpen op te nemen, die leefden in het gebied waar hij en zijn kameraden de Mexicaanse staat wilden bevechten. Marcos legde aan een groep jonge anarchisten uit dat toen hij arriveerde, hij zichzelf als een revolutionaire voorhoede voelde, maar later het belang voor alle personen erkende om een stem te hebben in de zaken omtrent hun thuisland. In een ander interview beschrijft Marcos deze filosofische evolutie:
“…we leerden dat je geen politieke vorm kan opleggen aan het volk, omdat je uiteindelijk hetzelfde ding doet dat je bekritiseert. Je bekritiseert een totalitair systeem en dan bied je een ander totalitair systeem aan. Je kun geen politiek systeem opleggen met geweld. Vroeger zeiden ze ´laten we van dit regeringssysteem afkomen en een nieuw regeringssysteem invoeren´. Wij zeggen, ´nee, het politieke systeem kan geen product van oorlog zijn.´ De oorlog moet enkel gevoerd worden om een plek te openen in de politieke arena, zodat het volk een echte keuze kan hebben. Het maakt niet uit wie wint, het maakt niet uit of het extreem rechts of extreem links is, zo lang zij het vertrouwen van het volk verdient hebben.”
Marcos leerde dat de methoden van sociale organisatie die binnen deze inheemse gemeenschappen werden gebruikt, waaronder een horizontaal proces van besluitvorming, antieke elementen van de Maya cultuur vormden. Door zijn doelen en methoden in harmonie te brengen met de lokale waarden en gebruiken, evolueerde Marcos uit zijn autoritaire linkse dogmatisme en verdiepte hij zijn begrip van de relatie tussen land, cultuur, natie en zelfbeschikking.
Subcommandante Marcos
Sinds de opstand van de Zapatista´s in januari 1994, is Subcomandante Marcos het onderwerp van een disproportionele media aandacht geworden. Tor zekere hoogte is dit logisch – hij is de woordvoerder van de groep en hij heeft enkele karakteristieken (waaronder een universitaire opleiding en genoeg taalkennis) die hem de ideale PR vertegenwoordiger maken. Tegelijkertijd waren de media stations in Mexico en verder smoorverliefd op Marcos, maar negeerden de meerderheid van de EZNL soldaten, de “nederige en eenvoudige” inheemse mannen en vrouwen die de beweging mogelijk hadden gemaakt. Ondanks dat hij een soort beroemdheid was geworden, heeft Marcos altijd de positie van unilateraal leiderschap verworpen.
Een voorbeeld hiervan is de Subcomandante zijn vrijwillige onderwerping aan de militaire hiërarchie van de CCRI-CG (Clandestien Revolutionair Inheems Comité – Algemeen Bevel). Tegelijkertijd in de EZNL haar ongewapende tegenhanger, “De andere Campagne”, is Marcos zijn titel “Afgevaardigde Nul”. De naam die was geïntroduceerd in de context van de Mexicaanse presidentsverkiezingen van 2006, heeft verschillende zaken bereikt: het was een satire op de kandidaten die in de schijnwerper stonden in die tijd, het communiceert een gevoel van het overstijgen van politieke partijconflicten en het impliceert Marcos zijn eigen relatieve onbetekenendheid. Deze nederigheid wordt niet vaak gezien bij zulke invloedrijke politieke figuren. Dit is belangrijk vanuit een anarchistisch perspectief, omdat het laat zien dat leiderschap een vloeibare entiteit kan zijn en dat het niet noodzakelijk een zaak van absolute macht is. In plaats van inherent onderdrukkend te zijn, is echt leiderschap slechts een manifestatie van vrijwillige associatie. In een anarchistische context, kunnen mensen de bewuste keuze maken om een bepaald individu te “volgen” of te steunen in een bepaald doel. Tegenovergesteld kiest “de leider” er voor om wel of niet de verantwoording op zich te nemen voor diegenen die hem steunen. Elke kant van de relatie is souverein en zij kunnen gezamenlijk de situatie kiezen voor elke reden. Dit is het soort leiderschap dat Marcos op zich heeft genomen. De Zapatista´s claimen dat zij “commanderen door te gehoorzamen”.
Dergelijke wederkerige relaties tussen mede-scheppers van de gemeenschappen (en binnen vrijwillige hiërarchieën zoals de EZNL) zijn een reflectie van de Maya cultuur en hun spirituele wereldbeeld. Deze correspondentie van politieke noodzakelijkheden en religieuze waarden leggen ons eveneens uit waarom land zo belangrijk is vanuit een inheems perspectief. “Tierra y Libertad!” was de slogan van de originele Zapatista beweging en het blijft de kernwaarde van de neo-Zapatistas. Voor inheemse volkeren in Mexico en de rest van de wereld is land meer dan een praktische noodzaak. Het is niet slechts de bron van het voelbare leven; het is ook de bron van de spirituele connectie met het universum als geheel. Zelfvoorziening die de natuurlijke grondstoffen in harmonie met het grotere ecosysteem gebruikt, is onderdeel van het proces van het vervullen van het lot der mensheid. Inheems zijn in een bepaald stuk land geeft een extra dimensie aan de betekenis van onze relatie met de aarde en onderstreept het belang van lokale zelfbeschikking. Volkeren dragen bij aan de symbiotische natuur van onze leefomgeving door een unieke en cruciale rol te spelen in microcosmische bioregio´s. Zoals Neyra P. Alvarado Solis uitlegt in “Land en Inheemse Cosmovisie”:
“Vandaag de dag in Mexico bestaan officieel vijfenzestig etnische groepen; hierbinnen kan een linguïstische en culturele variëteit gevonden worden die dat nummer ver overstijgt. De cosmovisie van elke groep is een uitdrukking van de regionale en gemeenschappelijke realiteit, uitgewerkt door de geschiedenis. Dit zijn agrarische culturen, waar land is, is leven, ondersteund door relaties met bovennatuurlijke krachten en gevoed in de gemeenschappelijke en familiale rituelen.”
Etnische, linguïstische en culturele diversiteit zijn intrinsiek verbonden met biologische en natuurlijke diversiteit. Er is waarde in de preservatie van iedere levensvorm, maar er is ook waarde in syncretisme en verspreiding, die beiden natuurlijke aspecten van het bestaan vormen. Ondanks het feit dat volkeren in verschillende geografische gebieden leven met andere flora, fauna, topografie en aquasystemen, heeft iedereen dezelfde onderling afhankelijke relatie met de aarde, die we allemaal nodig hebben om te overleven. Consistent met het religieuze Maya symbolen en mythes, gebruiken de Zapatistas agrarische metaforen om hun visie over politiekvoering te beschrijven. In zijn afsluitende toespraak op het Nationaal Inheems Forum op 9 januari, 1996 zegt Marcos:
Broeder en zusters, elk heeft zijn eigen veld, zijn eigen beplanting, maar we hebben allemaal hetzelfde dorp, ondanks dat we soms verschillende talen spreken en verschillende kleren dragen. We nodigen elk van jullie uit om je eigen perceel op je eigen manier te beplanten. We nodigen jullie uit om van dit forum een goede helmstok te maken en er zeker van te zijn dat iedereen zaad heeft en de aarde goed voorbereid is.
Deze woorden illustreren de coöperatieve relatie tussen de diverse individuele lokaliteiten en de wijdere realiteit van de aarde die we delen. Een dergelijke relatie is er niet een van homogeniteit of universalisme, maar een complementariteit in die zin dat de oneindige vormen van materie in het heelal onze ervaring co-creëren. De Zapatista identiteit strekt zich naar buiten in de macrokosmos; hun organisatie van de “Intergalactische” activisten bijeenkomsten reflecteren dit karakter.
Voor de Zapatista beweging van vandaag (zoals die van de 19de eeuw), is natieschap een flexibel en gelaagd concept. De identificatie met de natie van Mexico, sluit niet uit dat zij zich identificeren als inheems, Maya, Chiapaneca, Tzotzil, vrouwen, ouderen, enzovoorts tot de meest microcosmische niveaus. In feite zijn deze vele naties te begrijpen als de essentie van een autonome wereld. Als resultaat van dit wereldbeeld worden de rechten voor etnische zelfbeschikking en culturele preservatie verdedigt. Iedereen is welkom, maar de caracoles hebben geen open deur beleid. Bezoekers moeten zich berusten in de gewenste toepassingsprocessen of bestaande banden hebben met individuen of groepen met “Zapatista paspoorten”. Dit is een overduidelijke noodzaak voor veiligheid; de EZNL en De Andere Campagne worden agressief bejegend door de Mexicaanse regering en het leger.
Volgens Marcos geloven de zapatista´s dat “Mexico het concept van de natie moet reconstrueren.” Ondanks de voornamelijk inheemse opmaak van de Zapatista beweging en ondanks de oppositie van de EZNL tegen de Mexicaanse staat, is de nationale identiteit van de Zapatista als Mexicaans behouden. Dit wordt door vele radicalen bekritiseerd, die het door hun dogma´s verwarrend vinden. Waarom zwaaien de Zapatista´s de Mexicaanse vlag boven de zwart-rode? Waarom erkennen ze constitutionele argumenten? Waarom willen zij de dialoog met de regering aangaan? Waarom maken ze nationaal-chauvinistische opmerkingen zoals “op geen enkele wijze zal de Zesde Commissie van de EZLN enige personen aanvaarden in hun veiligheidsteam die van een andere nationaliteit dan de Mexicaanse zijn?” Het antwoord is nogmaals omdat de conceptie van het natieschap voor de Zapatistas vloeibaar is. Het is kneedbaar in de handen van ieder individu. Het inschakelen van een diversiteit aan tactieken in de strijd tegen een dergelijke doordringende onderdrukking is niet alleen pragmatisch, maar geeft de weigering aan te worden beperkt door ideologische schisma die de toekomst van een gedecentraliseerde, autonome bevrijdingsbeweging in de weg staan.
Ondanks sommige anarchistische en socialistische muggenzifters, hebben de Zapatista´s grote aantrekkingskracht vanwege hun weerwil van politieke en ideologische hokjes. Geleerden hebben deze kwaliteit opgemerkt, maar Marcos omschrijft deze dynamiek het beste door schuld te bekennen aan alle aantijging vanuit iedere hoek. Het is het waard om in zijn geheel te citeren:
De blanken beschuldigen hem ervan donker te zijn. Schuldig.
De donkeren beschuldigen hem ervan blank te zijn. Schuldig
De authentieken beschuldigen hem ervan inheems te zijn. Schuldig.
De verraderlijke inheemsen beschuldigen hem ervan mestizo te zijn. Schuldig.
De macho´s beschuldigen hem ervan vrouwelijk te zijn. Schuldig.
De feministen beschuldigen hem ervan een macho te zijn. Schuldig.
De communisten beschuldigen hem ervan anarchist te zijn. Schuldig.
De anarchisten beschuldigen hem ervan orthodox te zijn. Schuldig.
De Anglo´s beschuldigen hem ervan een Chicano te zijn. Schuldig.
De antisemieten beschuldigen hem ervan pro-Joods te zijn. Schuldig.
De Joden beschuldigen hem ervan pro-Arabisch te zijn. Schuldig.
De Europeanen beschuldigen hem ervan Aziatisch te zijn. Schuldig.
De regering beschuldigt hem ervan oppositie te zijn. Schuldig.
De reformisten beschuldigen hem ervan extremist te zijn, een radicaal. Schuldig.
De radicalen beschuldigen hem ervan reformist te zijn. Schuldig.
De Historische voorhoede beschuldigt hem aangrijpend te zijn voor de burgerlijke maatschappij en niet het proletariaat. Schuldig.
De burgerlijke maatschappij beschuldig hem ervan hun kalmte te verstoren. Schuldig.
De beurs beschuldigt hem ervan hun ontbijt te verpesten. Schuldig.
De regering beschuldigt hem ervan de consumptie van maagzuurremmers door overheidsinstanties toe te laten nemen. Schuldig.
De serieuzen beschuldigen hem ervan een grappenmaker te zijn. Schuldig.
De ouderen beschuldigen hem ervan kind te zijn. Schuldig.
De orthodoxe linksen beschuldigen hem ervan niet de homo´s en lesbo’s te veroordelen. Schuldig.
De theoristen beschuldigen hem ervan een practicus te zijn. Schuldig.
Iedereen beschuldigt hem van al het slechte dat is gebeurd. Schuldig
Dit sentiment brengt een transcendentie van het dogmatisme dat in deze moderne tijd nodig is. Het communiceert een soort van luchthartigheid dat voordelig zou zijn voor het radicale politieke milieu. Deze aantijgingen, waar als dat deze ook mogen zijn, kunnen niet al te serieus genomen worden. Wanneer mensen die in vrijheid en autonomie geloven stoppen om met elkaar te discussiëren, dan hebben ze tijd om daadwerkelijk belangrijke dingen in hun gemeenschappen te bereiken. Het is belangrijk om ons bewust te zijn van hoe we communiceren en hoe we op elkaar inwerken omdat de dynamiek tussen diverse activisten en stammen de voorbode is van een toekomst zonder de staat. Dit betekent niet dat iedereen het met elkaar eens moet zijn. De visie van de Zapatista´s moedigt een eindeloos bereik van verschillende autonomiëen aan. Het idee is om “een wereld te scheppen waarin vele werelden passen.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten