Globalisatie en het milieu

Het onuitputtelijke geloof in economische groei als sleutel tot vooruitgang, begint te wankelen als de systemen die het leven op aarde in stand houden steeds gebrekkiger worden en de seinen die duiden op een ecologische ramp steeds verder toenemen. De globalisering die afgestemd is op het stimuleren van de groei door het laten stijgen van de consumptie, vormt een overbelasting van het milieu en verbreedt de kloof tussen arm en rijk.  

Neo-liberalen kiezen voor “pure” marktoplossingen om de consumptie onder de bevolking te laten toenemen. Een voorbeeld hiervan zijn belastingverlagingen en een lage rentevoet, van deze dingen wordt verondersteld dat ze de bestedingen en beleggingen stimuleren door de consument meer geld te verschaffen.  

Tot voor kort is in het hele globalisatie proces het milieu volkomen genegeerd. De meer en meer mondialer wordende economie is compleet afhankelijk van een goed beheer van de planeet aarde, maar alles om ons heen wijst erop dat de ecologische gezondheid van onze aarde in grote problemen verkeert. 

De industriële productiesystemen hebben de afgelopen twee eeuwen enorme hoeveelheden onvervangbare natuurlijke hulpbronnen verbruikt. Niet alleen verwoesten ze in een alarmerend tempo hele ecosystemen en leefomgevingen, maar is het ook duidelijk dat we onze natuurlijke hulpbronnen (het “natuurlijke kapitaal” van de economie) uitputten. Daarbij komt ook nog eens dat we afval produceren in een tempo dat hoger is dan het vermogen van de natuur om zichzelf te vernieuwen en te genezen. Overal om ons heen zijn de bewijzen te vinden van deze verwoesting van onze planeet. Een dringende noodzaak behoeft de desintegratie van de fundamentele systemen voor de instandhouding van het leven, maar die nemen we gewoon voor lief. De watercyclus, de samenstelling van de atmosfeer, de verwerking van afval en het hergebruik van voedingsstoffen, de bestuiving van gewassen, de delicate wisselwerking tussen verschillende soorten: dit alles is in gevaar. 

Dit enorme verval van onze planeet wordt door vele onderzoeken geregistreerd en beaamd. De woestijnen breiden zich uit, hele bossen worden omgehakt, vruchtbare akkers worden geruïneerd door erosie en ontzilting, visgronden worden uitgeput en grondwaterreserves worden leeggepompt. Het kooldioxide niveau in de atmosfeer blijft stijgen als gevolg van het buitensporige gebruik van fossiele brandstoffen. Dit alles om in onze consumptiedrang te voorzien. Sinds 1950 heeft de mondiale economische productie zich bijna vervijfvoudigd, van 3.800.000.000 dollar naar 18.900.000.000 dollar. In deze betrekkelijk korte periode is een groter deel van het natuurlijke kapitaal opgemaakt dan in de hele geschiedenis van de mensheid voor 1950.  

Verscheidene dierenrechten organisaties waarschuwen dat de mondiale uitsterving van dieren- en plantensoorten aan het versnellen is evenals de dramatische afname van de populaties van verscheidene diersoorten. Het verlies van woongebieden, de menselijke cultivering en de invasie van vreemde soorten worden gezien als de grootste bedreigingen voor de natuur. Wetenschappers gaan ervan uit dat het natuurlijke tempo waarop diersoorten uitsterven, ligt op 1 soort per 4 jaar. Het huidige tempo wordt geschat op 1000 tot 10.000 maal het natuurlijke tempo.  

De door de export gestuurde groei en de schulden van de derde wereldlanden, bij instanties als de Wereldbank en het IMF, hebben gezamenlijk het tempo opgeschroefd van de snelle consumptie van de onvervangbare natuurlijke hulpbronnen van de aarde. Het aanpassingsbeleid dat de derdewereldlanden krijgen opgelegd als prijs voor de toegang tot de mondiale handelsgemeenschap, betekent dat zij verplicht zijn hun schulden af te lossen alvorens ze ook maar iets anders mogen doen. Hun enige mogelijkheid is de export van ruwe grondstoffen naar de wereldmarkten op te voeren. Hierin schuilt een groot probleem; omdat alle arme landen hun exporten moeten verhogen ontstaat er een zogenaamde oververzadiging van de markt. Hierdoor zullen de prijzen van de grondstoffen dalen, waardoor de arme landen hun productie en export weer moeten verhogen om toch aan hun schuldverplichtingen te kunnen blijven voldoen. Omdat de landen hun productie en export op moeten schroeven wordt er steeds meer bos en natuur ontgint voor de landbouw en gaan er steeds minder grondstoffen naar hun eigen markt. Dit komt absoluut niet ten goede van het milieu in hun land en is daarmee ook een grote aanslag op onze aarde in zijn geheel.  

Quote ecoloog Robert Ayres: “Alles wijst erop dat de menselijke economische activiteit, ondersteund door een verkeerd beleid van handel en groei, een aardig eind op weg is om onze natuurlijke omgeving meer en sneller te ontwrichten dan welke andere bekende gebeurtenis in de geschiedenis van de planeet dan ook, met uitzondering wellicht van de grote asteroïdeninslag die misschien tot het uitsterven van de dinosauriërs heeft geleid. Het zou wel eens zo kunnen zijn dat we afstevenen op ons eigen uitsterven.” 

En toch blijven de neoliberalen geloven in de mondiale vrijhandel. De (schijn)logica van de globalisering is verleidelijk omdat zij is gebaseerd op een simpel uitgangspunt: bevrijdt de markt van haar restricties, en haar zelforganiserende dynamiek zal werkgelegenheid, welvaart en voorspoed brengen. Het draagvermogen van onze aarde zou oneindig zijn. Door middel van een combinatie van vindingrijkheid en technologie zou het uiteindelijk voor iedereen mogelijk zijn om te kunnen leven als een Amerikaan uit de middenklasse. Maar ondanks het (zelf)vertrouwen van degenen die het “neoliberale evangelie” prediken zijn er duidelijke aanwijzingen dat het gewone volk hun vertrouwen begint te verliezen in de neoliberale wereldvrijhandel. Wereldwijd komen er steeds meer protesten op gang tegen deze gang van zaken. Zelfs in kringen van de macht wordt de globalisering steeds kritischer gevolgd. Sommige voorheen grote voorstanders van de neoliberale politiek waren gedwongen hun meningen te herzien door het herhaaldelijk bewijs dat de neoliberale aanpak niet werkt en juist tot allerlei crisissen leidt en een steeds groter wordende kloof tussen arm en rijk.